Transformacja energetyczna w Polsce. Sytuacja na rynku

Transformacja energetyczna kraju jeszcze nigdy nie była tak pilna. Ostatnie lata cechują się wyjątkowym natężeniem zjawisk nadzwyczajnych. Najpierw pandemia koronawirusa, a później zbrojny atak Rosji na Ukrainę, wywołały zawirowania w gospodarce europejskiej i polskiej. Z ich skutkami musimy borykać się do dziś. Rosnące ceny energii elektrycznej, ciepła i chłodu to trend długoterminowy, który stopniowo może stabilizować rozsądnie prowadzona polityka energetyczna. W tym artykule przedstawimy definicję transformacji energetycznej, zastanowimy się, w jakim punkcie procesu znajduje się obecnie Polska oraz odniesiemy się do idei ustanowienia Funduszu Transformacji Energetyki.

Transformacja energetyczna – co to jest?

Transformacja energetyczna to zjawisko przejścia z gospodarki wysokoemisyjnej na zrównoważoną. Celem tego procesu jest całkowita eliminacja węgla i innych paliw kopalnych w miksie energetycznym kraju. Za kluczowe procesy transformacji energetycznej UE należy uznać:

• Rozwój odnawialnych źródeł energii.
• Zwiększenie poziomu oszczędności energii.
• Podnoszenie efektywności energetycznej obiektów.

Polska nie jest jedynym krajem, który znajduje się obecnie w trakcie zmian gospodarki energetycznej. Niemcy wycofali się z energetyki jądrowej, prezydent Francji zapowiedział nowe zamówienia na reaktory, kraje Bałkańskie są dopiero na początku wspierania energetyki odnawialnej. Transformacja energetyczna w Europie stała się kluczowym elementem nowego porządku i szansą na nową jakość życia kolejnych pokoleń.

Trzy scenariusze wskazujące kierunki transformacji energetycznej

Firma Statkraft, największy producent energii odnawialnej w Europie, corocznie publikuje raport „Low Emissions Scenario”. Eksploruje on różnorodne czynniki oraz skutki globalnej transformacji energetycznej. W dokumencie sporządzonym w 2023 roku opracowano trzy scenariusze, w których zbadano jak napięcia geopolityczne i rywalizacje między regionami mogą wpłynąć na tempo transformacji energetycznej.

• Scenariusz „Clean Tech Rivalry”, którego nazwę możemy przetłumaczyć jako „Rywalizacja Czystej Technologii” zakłada, że globalne potęgi gospodarcze (Stany Zjednoczone, Unia Europejska i Chiny) rozpoczynają napędzaną kapitałem konkurencję w łańcuchach dostaw czystej energii.
• Scenariusz „Low Emissions” (Niska emisja) opisywany jest jako optymistyczny i realistyczny jednocześnie. Podstawą zmniejszenia emisyjności gospodarek są w tym wypadku niezawodne łańcuchy dostaw, dobre relacje na linii Chiny-Stany Zjednoczone-Unia Europejska oraz presja instytucji międzynarodowych wywierana na gospodarki rozwijające się.
• Scenariusz „Delayed Transition” (Opóźniona Transformacja) wskazuje natomiast, że liczne wyzwania natury fiskalnej (inflacja), militarnej (bezpieczeństwo narodowe) czy społecznej (niepokoje, niska świadomość), przez krótkowzroczne patrzenie na sytuację, ograniczą tempo działań na rzecz jakości klimatu.

We wszystkich scenariuszach najszybciej rozwijającym się źródłem energii jest fotowoltaika. W planie „Low Emissions” zaprognozowano 22-krotny wzrost energetyki słonecznej, co przekłada się na dodatkowe 22 000 TWh prądu uzyskiwanego w skali tylko jednego roku! Pozwoliłoby to ograniczyć emisje związane z produkcją energii o 69% w porównaniu z ich obecnym poziomem. Jeśli świat poszedłby najmniej pożądanym kierunkiem transformacji energetycznej, skala wykorzystania instalacji PV oraz energetyki wiatrowej wzrosłaby 6,5-krotnie.

Christian Rynning-Tønnesen, CEO Statkraft, tak podsumowuje zaprezentowane w opracowaniu dane: „Low Emissions Scenario (Scenariusz Niskoemisyjny) pokazuje, że świat może obniżyć emisje głównie poprzez wdrażanie na dużą skalę istniejących, konkurencyjnych czystych technologii, takich jak energia słoneczna i wiatrowa, zrównoważona sieć energetyczna czy pojazdy elektryczne. Głęboka dekarbonizacja, włącznie z silną redukcją szkodliwych emisji, również w sektorach, w których jest to trudne, może zostać osiągnięta do 2050 roku. Wymaga to woli politycznej, rozwoju technologicznego i dobrze funkcjonujących rynków”.

Jak wygląda transformacja energetyczna Polski?

Transformacja energetyczna w Polsce – jakie działania zaplanowano?

Transformacja energetyczna kraju to proces wymagający przeprowadzenia wielu reform i podjęcia szeregu działań. Problem z odpowiednim zaplanowaniem poszczególnych komponentów nowej rzeczywistości energetycznej wynika z jednej strony z ciągłego postępu technologicznego, z drugiej także dużej niepewności i dynamiki gospodarki globalnej. Zgodnie z założeniami Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku wśród wspieranych kierunków rozwoju znajdują się między innymi:

• Rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej.
• Rozwój rynków energii.
• Wdrożenie energetyki jądrowej.
• Rozwój odnawialnych źródeł energii.

• Poprawa efektywności energetycznej gospodarki.

Część z tych postulatów jest już realizowanych od lat (np. poprawa izolacyjności cieplnej przegród budowlanych, wdrożenie źródeł kogeneracyjnych, wymiana liczników na inteligentne, utworzenie Towarowej Giełdy Energii), inne przeżywają swój boom właśnie teraz, na pozostałe będzie trzeba jeszcze poczekać (energetyka jądrowa).

Transformacja energetyczna w Polsce – stan na koniec 2022 roku

Wśród głównych czynników kształtujących przyszłość transformacji energetycznej Polski należy wymienić:

• Wysoki udział węgla w produkcji energii elektrycznej – 69,2%.
• Rekordowe zużycie prądu – 173,5 TWh, przy produkcji na poziomie 175,2 TWh.
• Rosnące ceny gazu ziemnego – przerzucanie się z użycia błękitnego paliwa na węgiel.
• Niskie ceny hurtowe energii elektrycznej.

W efekcie Polska jest krajem silnie uzależnionym od zmian na rynku surowców. Drożejący węgiel i deficyty gazu ziemnego skorelowane z wojną na Ukrainie, mocno wstrząsnęły gospodarką. Wysoka inflacja w połączeniu ze stopami procentowymi postawiła wiele przedsiębiorstw przed trudnymi wyborami.

Transformacja energetyczna UE – jaki wybór mają przedsiębiorcy?

Transformacja energetyczna Polski to nieunikniony proces. Konsekwencje dostosowania cen energii elektrycznej do standardów europejskich ponoszą obecnie wszyscy: od mieszkańców, przez jednostki samorządu terytorialnego, aż na przedsiębiorcach kończąc. To właśnie ta ostatnia grupa ma najtrudniej, bo ceny na rynku są kształtowane swobodnie przez popyt i podaż, a jednocześnie nie można liczyć na długoterminowe wsparcie ze strony rządu. Na przełomie jednego tylko roku faktury za prąd dla wielu firm wzrosły o kilkaset procent. To skutkuje koniecznością podnoszenia cen dóbr finalnych i stopniową utratą pozycji konkurencyjnej. Jak sobie poradzić w tej sytuacji? W perspektywie krótkoterminowej możliwe są dwie drogi optymalizacji kosztów:

• Bezinwestycyjna – zmiana warunków umowy na dostawy zielonej energii dla firm.
• Inwestycyjna – montaż OZE. Więcej o korzyściach z odnawialnych źródeł energii można przeczytać na naszym blogu.

Firma Eco dla Biznesu zajmuje się kompleksową pomocą dla firm dotkniętych wysokimi kosztami. Dzięki wypracowanym porozumieniom jest w stanie zaoferować umowy z gwarancją pochodzenia OZE, zapewnić stałą opłatę przez kilka lat, pomóc w załatwieniu wszelkich formalności. W celu umówienia spotkania zapraszamy do kontaktu.

Transformacja energetyczna firm a efekty wizerunkowe

Gdy wiemy już, na czym polega transformacja energetyczna firm, warto uzmysłowić sobie jak wiele korzyści może ona przynieść. Nie chodzi tu wyłącznie o czyste oszczędności finansowe z przejścia na zieloną energię. Istotne są także konsekwencje bycia przyjaznym dla środowiska. Jak wskazują badania Bain & Company konsumenci są w stanie płacić średnio o 12% więcej za produkty, które spełniają kryteria zrównoważonego rozwoju. Dyrektor zarządzający Bain & Company Poland/CEE, Pan Jacek Poświata, wspomina, że „z roku na rok wzrasta wrażliwość kupujących na kwestie związane z ochroną środowiska, takie jak zrównoważone metody produkcji czy możliwość poddania produktu recyklingowi. Gotowość ponoszenia większych kosztów związanych ze zrównoważoną produkcją pokazuje skalę determinacji konsumentów”. Wzrost świadomości konsumentów związany jest między innymi z rozwojem ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz rosnących obaw dotyczących zmian klimatycznych.

Podobne wnioski płyną z innych badań:

• „The Value of Sustainability to Your Brand” pokazuje, że 58% osób urodzonych w latach 1982-1996 oraz 62% osób urodzonych w latach 1997-2012 żąda od marek zajęcia klarownego stanowiska i podjęcia działań w kierunku zmniejszenia wpływu organizacji na środowisko.
• „2023 US Brand Sustainability Benchmark”, czyli raport sondujący zwyczaje 33 tysięcy konsumentów ze Stanów Zjednoczonych dowodzi, że co drugi respondent zmienił zawartość swojego koszyka zakupowego biorąc pod uwagę podejście marek do ESG, czyli ich dbałości o środowisko naturalne, odpowiedzialność społeczną i ład korporacyjny.
• Raport „Green Mood” opracowany przez firmę badawczą GfK pokazuje, że trzy czwarte Polaków oczekuje od marek inicjatyw w zakresie zrównoważonego rozwoju, a blisko jedna trzecia bada realizację ogłoszonych strategii.

Wszystkie opracowania potwierdzają, że dokonanie przez firmy skutecznej transformacji energetycznej w Polsce może przełożyć się na wzrost lojalności klientów, otwarcie się na nowe grupy docelowe, a nawet wzrost dochodów z tytułu wyższych cen oferowanych produktów.

Jednym z pomysłów na właściwą koordynację i przyspieszenie transformacji energetycznej Polski ma być utworzenie Funduszu Transformacji Energetyki.

Fundusz Transformacji Energetyki – na czym miałby polegać?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska od 2019 roku planuje utworzyć Fundusz Transformacji Energetyki, który w ciągu kilkunastu następnych lat miałby wyznaczać, dokąd zmierza transformacja energetyczna. Gromadzone byłyby w nim środki pochodzące ze sprzedaży 40% puli uprawnień do emisji CO². Wśród wspieranych przedsięwzięć byłyby te związane z:

• Modernizacją sieci przesyłowych i dystrybucyjnych.
• Budową wysokosprawnej kogeneracji i efektywnych systemów ciepłowniczych.
• Budową gazowych jednostek wytwórczych.
• Budową magazynów energii.
• Poprawą efektywności energetycznej.
• Wychwytem i składowaniem dwutlenku węgla.
• Budową jednostek OZE.

Fundusz wspierający transformację energetyczną w Polsce według planów miał powstać w 2023 roku. Niestety projekty nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych od blisko dwóch lat są zamrożone. Aktualnie środki z aukcji uprawnień trafiają głównie na rekompensaty cen energii dla odbiorców końcowych. Wiele wskazuje na to, że w najbliższych miesiącach nowy rząd ponownie pochyli się nad tą inicjatywą.

Bibliografia:

1. Transformacja energetyczna w Polsce. Edycja 2022, Forum Energii
2. Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku, Ministerstwo Klimatu i Środowiska